چکیده فارسی:این پژوهش با هدف ساخت و اعتباریابی مقدماتی پرسش نامه های باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی اجرا شد. جامعه آماری شامل دانشجویان رشته روان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان (اصفهان) بودند که از بین آنها 267 نفر با روش نمونه گیری دسترس پذیر انتخاب شدند و به پرسش نامه های باور به جهان آخرت اسلامی، باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی، باور به دنیای عادلانه برای دیگران و اخلاق کاری اسلامی پاسخ دادند. نتایج تحلیل هم بستگی نشان داد باور به جهان آخرت اسلامی و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی، با باور به دنیای عادلانه برای دیگران دارای رابطه معناداری نیست (P<0.05)؛ اما با اخلاق کاری اسلامی در تمامی ابعاد دارای رابطه معناداری هستند (P>0.01). نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که از بین باور به جهان آخرت اسلامی و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی، باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی دارای توان پیش بین معنادار برای باور به دنیای عادلانه برای دیگران و ابعاد اخلاق کاری اسلامی است.   چکیده عربی:الهدف لهذه المقالة هو تدوین استبیانات أولیة معتبرة حول العقیدة بعالم الآخرة والعقیدة بعالم الآخرة الإسلامی العادل. والمجتمع الإحصائی للبحث هم طلاب الجامعات فی فرع علم النفس بجامعة آزاد الإسلامیة - فرع خوارسکان بمدینة أصفهان، وتم اختیار 267 طالبا منهم کعینة للبحث، وأجابوا علی استبیان حول العقیدة بعالم الآخرة الإسلامی والعقیدة بعالم الآخرة الإسلامی العادل والعقیدة بالحیاة الدنیا العادلة للآخرین وأخلاق العمل الإسلامی. وقد أشارت نتائج البحث إلی عدم وجود ارتباط معتبر بمستوی (P<0.05) بین العقیدة بعالم الآخرة الإسلامی وعالم الآخرة الإسلامی العادل وبین الحیاة الدنیا العادلة للآخرین. ولکن لهذه الأمور ارتباط معتبر مع أخلاق العمل الإسلامی فی جمیع الأبعاد بمستوی (P>0.01). وأثبتت نتائج التحلیل وفق معیار.

الحمد لله الذی أرسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون. و أشهد أن لا إله إلا الله، و أشهد أن محمدا عبدالله و رسوله و صفوته من خلقه و خیرته من عباده صلی الله علیه و علی آله وأصحابه أجمعین.أما بعدفإن الفتوی أمر لا غنی للناس عنه علی مر العصور وتوالی الدهور، فالناس فی غایة الحاجة علی من ینیر قلوبهم بالعقیدة الصافیة السلیمة، و من یبصرهم بطریق العبودیة الموصل إلی الله، و یقدم لهم ما ینفعهم فی شؤون حیاتهم المختلفة، ویجیب علی أسئلتهم و یزیل إشکالاتهم، و لا عجب فالشریعة الغراء جاءت لإصلاح الدنیا والدین.وإن من الطرق المعهودة والسبل المسلوکة فی تحقیق تلک المقاصد والغایات الفتیا. و لذلک کانت الفتوی حاضرة منذ تنزل الوحی وعهد النبوة، فقد تولی الله رب العالمین الفتوی فی کتابه المبین کما قال تعالی: «قل الله یفتیکم».

ولا شک أن أفضل نقطة انطلاق لمواجهة تیارات الأدعیاء المهدویة هی "إصلاح أسالیب التربیة الدینیة" فی النظام التعلیمی والوقایة قبل الوقوع. وإذا تم تعریف أسالیب تدریس المهدویة فی المدارس بشکل صحیح وعلی أساس معاییر مقبولة، فإن مجال قبول دعوة أصحاب الادعاءات الکاذبة سیکون أقل فی المستقبل ولن یکون لمثل هذه الدعاوی، الکثیر من المؤیدین. ومشکلة هذا البحث هی نقاش حول کیفیة تعلیم العقیدة المهدویة للأطفال. النهج العام لهذا البحث هو النوعی والاستکشافی. وقد تم جمع المعلومات بأسلوب وثائقی وتحلیل البیانات فی شکل تحلیل المحتوی. ولذلک، سیتم تحلیل محتوی التعالیم الموجهة إلی المهدویة فی النصوص التعلیمیة للمدارس الابتدائیة. وفی هذا الصدد، یتم أولاً فحص محتوی النصوص المذکورة باستخدام طریقة سیرل فی الفعل الکلامی، ومن ثم یتم تقییم مدی تأثیرها فی قبول أو رفض دعوة أدعیاء الکاذبة، وفی النهایة یتم تقدیم طرق بدیلة لتعلیم العقیدة المهدویة. ووفقاً للتحلیل الذی تم الحصول علیه، فإن کتب "هدیه های آسمان"(مواهب السماء) فی المدارس الابتدائیة تؤکد أکثر علی النموذج الذهنیة للمهدویة، وأفعال الکلام السائدة فیها مقنعة وعاطفیة. ویری باحث هذا المقال أن الانتقال من النموذج الذاتی للمهدویة، واستخدام الکتب التربویة الخاصة، بأفعال الکلام الواجبة والتقریریة، علی نطاق أوسع، یمکن أن یدرّب طلابا أقل تقبلا لتیارات أدعیاء المهدویة. بی تردید اگر روش تربیت در موضوع مهدویّت در مدارس به درستی و بر اساس معیارهای قابل دفاعی تعریف شود، زمینه برای پذیرش مدّعیان دروغین در دوران بزرگ سالی کم تر خواهد شد. مسئله ی این پژوهش بررسی کیفیّت آموزش باورداشت مهدویّت به کودکان است. رویکرد کلی کیفی و اکتشافی است. شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی و تحلیل داده ها به صورت تحلیل محتوا انجام شده است. برای این منظور، تعالیم معطوف به مهدویّت در متون آموزشی مدارس ابتدایی برای ارزیابی میزان اثرگذاری بر مقاومت فراگیران در برابر مدّعیان دروغین تحلیلِ خواهند شد. در این راستا، ابتدا محتوای متون یادشده با استفاده از روش کنشِ گفتار سِرل بررسی شده و سپس میزان اثرگذاری آن ها بر پذیرش یا انکار مدّعیان دروغین ارزیابی و در پایان، روش های جایگزینی برای تعلیم مهدویّت معرفی خواهند شد. نتیجه تحلیل نشان می دهد که کتاب های هدیه های آسمان دبستان بیش تر بر مدل ذهن گرایانه مهدویت تاکید دارند و کنشِ گفتاری غالب حاکم بر آن ها، کنش های گفتاری ترغیبی و عاطفی ست. پژوهش گر این مقاله بر این باورست که گذر از مدل ذهن گرایانه مهدویت و استفاده بیش تر کتاب های آموزشی و تسهیل گران کلاس های درسی از کنش های گفتاری تعهدی و اعلامی می تواند دانش آموزانی تربیت کند که پذیرش کم تری نسبت به جریان های مدعی مهدویت داشته باشند. کلیدواژه:مهدویت، محتوای درسی ایران، تحلیل محتوا، کنش گفتاری

چکیده فارسی:فرهنگ دینی از فطرت انسانی برخاسته و بر بنیان «عقیده» به اصول و ارزش های وحیانی استوار می شود. هسته اصلی و عنصر کانونی در نظام اعتقادی دین، عقیده توحیدی یعنی «خدامحوری» می باشد. بر اساس همین مرکزیت اعتقادی است که منطق دین شکل گرفته، نهادها و سرمایه های اجتماعی در راستای شکوفاسازی فطرت و ساحت معنوی انسان و جامعه انسانی سازمان می یابد. اما فرهنگ قبیله، بر بنیان «خودمداری» و «خون گرایی» استوار است. منیت در متن این تفکر قرار داشته و همه چیز با معیار «من» سنجیده می شود. «من» در این منطق همان من طبیعی و جسمانی است. انعکاس منیت در عینیت اجتماعی، ساحت های گوناگون جامعه را با محوریت خون و نسب سامان دهی می نماید. در نوشتار حاضر سعی شده است تا چگونگی تعامل فرهنگ قبیله ای با فرهنگ اعتقادی دین در عصر بعثت نشان داده شود.   چکیده عربی:تعود جذور الفکر الدینی الی الفطرة الانسانیة و یشاد بناء العقیدة علی الاصول و القیم الوحیانیة. و یعتبر التوحید المحور و النواة التی یدور حولها النظام العقائدی الدینی، و الذی یعنی محوریة الله تعالی علی کافة الاصعدة. إنطلاقا من هذا المحور و المرکز العقائدی - الذی یمثل منطق الدین - تشاد مجموعة من المؤسسات و التنظیمات الاجتماعیة التی تسعی لازهار الفطرة و البعد الانسانی لدی البشریة. فی المقابل نجد الوعی القبائلی و الثقافة العشائریة یقومان علی محوریة الذات و الانتساب و وحدة القبیلة و العشیرة و الدم. فالصورة الثقافیة و المنطق القبلی یقوم علی المنیة و الانا الطبیعیة و الجسمیة، وهذه المنیة و الانا تبرز فی عینیة الواقع الاجتماعی و الدوائر الاجتماعیة الاخری المنظمة علی محوریة الدم و النسب. و المقالة الحاضرة محاولة لتسلیط الاضواء علی طریقة و کیفیة تعاطی الثقافة القبائلیة و تعاملها مع الفکر الدینی و الثقافة الاسلامیة العقائدیة فی عصر البعثة.

چکیده فارسی:اندیشه در خصوص چگونگی حصول به یک فرایند دادرسی عادلانه، به ویژه در ارتباط با حمایت حداکثری از قربانیان اشتباهات قضایی، همچنان به مثابه یک چالش و یک خلاء تقنینی - اجرایی در نظام حقوقی ایران، امری ضروری و محسوس است. با وجود پیش بینی تقنینی اصل یکصد و هفتاد و یکم قانون اساسی و نیز ماده 11 قانون مسوولیت مدنی در خصوص امکان خسارت زدایی از قربانیان اشتباهات قضایی، به ویژه متهمان و محکومان بی گناه، باز هم عملی سازی فرایند خسارت زدایی یاد شده در ایران با دشواری همراه می باشد. دلیل عمده آن، در عدم وجود قوانین صریح و شفاف در ارتباط با چگونگی اجرای این اصل است. به رغم آن که تدوین کنندگان مصوبه جدید آیین دادرسی کیفری، در سایه عنایت به این چالش تقنینی، در مقام رفع ایرادها برآمده اند، هم چنان اجرای مفاد اصل مذکور با مشکلاتی مواجه خواهد بود. در این پژوهش در پرتو ایجاد اصلاحات یا ارائه تفسیری نو و پویا (تقنینی - قضایی) از اصل یکصد و هفتاد و یکم قانون اساسی و نیز، با الهام از مفاد قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسوولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 16/4/1387، امکان ایجاد «بیمه سازی مسوولیت مدنی مقامات قضایی»، با وجود شرایطی، به مثابه یکی از راهکارهای حصول به حمایت حداکثری از قربانیان اشتباهات قضایی، بررسی شده است.   چکیده عربی:ان التفکیر فی الوصول الی محاکمات عادلة، لاسیما فیما یخص تقدیم دعم کبیر لضحایا الاخطاء القضائیة، و التی تعتبر ایضا بمثابة مشکلة و خلأ تقنینی - تنفیذی فی النظام القانونی الایرانی، یعتبر امرا ضروریا و ملحا. فبالرغم من الخطوات التقنینیة التی یتضمنها الاصل الدستوری رقم 71، و کذلک المادة 11 من قانون المسؤولیة المدنیة بخصوص امکانیة رفع الأضرار عن ضحایا الاخطاء القضائیة، لا سیما المتهمین و المدانین الابریاء. لاتزال مراحل تطبیق مراحل رفع الاضرار المذکورة تواجه صعوبات فی ایران. و ذلک بسبب افتقاد قوانین صریحة و واضحة تخص کیفیة تطبیق هذا الاصل. بالرغم من ان معدی هذا القرار الجدید من اصول المحاکمات الجنائیة حاولوا ازالة هذه الاشکالیات علی ضوء الالتفات الی هذه الاشکالیة التقنینیة، سیظل تطبیق الاصل الدستوری المذکور یواجه اشکالیات. حاولنا فی هذا البحث ایجاد اصلاحات او تقدیم تفسیر جدید و عمیق (تقنینی - قضائی) للاصل الدستوری رقم 170 و کذلک الاستلهام من منطوق قانون اصلاح قانون التأمین الالزامی للمسؤولیة المدنیة لاصحاب الوسائط النقلیة الآلیة الأرضیة تجاه الغیر لعام 7/7/2008، لاثبات امکانیة ارساء «تأمین الجهات القضائیة امام المسؤولیات المدنیة» بشروط، لیکون بمثابة احدی حلول نیل اکبر قدر من الصیانة لضحایا الاخطاء القضائیة.

چکیده فارسی: عدالت اجتماعی در قالب چهار رویکرد شناخته می شود: احقاق حق، شایستگی ها، برابری و توازن اجتماعی. لازمه تحقق این رویکردها در جامعه، قانون گذاری عادلانه است. عدالت تقنینی در جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر فقه امامیه است و در این مقاله ابعاد مختلف فقهی و حقوقی این مسئله واکاوی شده است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی از نوع کیفی است. طبق بررسی ها، برای تدوین و تصویب قوانین عادلانه و تحقق عدالت در جامعه، علاوه بر این که باید قانون گذاران عادل باشند، فرایند قانون گذاری و ماهیت قوانین نیز باید عادلانه و بر اساس قوانین اسلامی و فقه امامیه باشد. برابری، قابل فهم بودن، تصویب مرجع ذی صلاح، عام بودن و انتشار قوانین از خصوصیات عدالت در فرایند شکلی وضع قانون است. عدالت در ماهیت و محتوای قانون شامل توجه به تفاوت ها، تأمین حقوق اقلیت ها، اخلاق و هماهنگی با قواعد بالادستی است. چکیده عربی: تتمیز العدالة الاجتماعیة بأربعة مناهج: الحق فی العدالة، الجدارة، المساواة و التوازن الاجتماعی. الحاجة إلى تحقیق هذه الأسالیب فی المجتمع هی تشریعات عادلة. تستند العدالة الشرعیة فی جمهوریة إیران الإسلامیة فی فقه الإمامیه، و فی هذا البحث تم تحلیل جوانب مختلفة من الفقه و القانون. طریقة البحث وصفیة تحلیلیة. وفقًا للدراسات، من أجل صیاغة وسن قوانین عادلة و تحقیق العدالة فی المجتمع، بالإضافة إلى ضرورة أن یکون المشرعون عادلین، یجب أن تکون العملیة التشریعیة و طبیعة القوانین عادلة و متوافقة مع الشریعة الإسلامیة و الفقه القانونی للإمام. المساواة و الشمولیة و التصدیق على سلطة مختصة و تعمیم و نشر القوانین من خصائص العدالة فی عملیة تشکیل القانون. تنطوی العدالة فی طبیعة القانون و محتواه على الانتباه إلى الاختلافات، و توفیر حقوق الأقلیات، و الأخلاق، و المواءمة مع القواعد الأولیة.

چکیده فارسی:قوه قضاییه مکلف است تحقق دادرسی عادلانه را به نحوی تضمین نماید که همگان به نحو برابر از استقلال، بی طرفی، سلامت و شایستگی در دادرسی ها بهره مند شده و وجود آن را احساس نمایند. این هدف تنها با به کار بستن قوانین عادلانه و قضات شایسته قابل دسترس نیست، بلکه نظارت صحیح نیز لازمه تحقق آن است. در آخرین اراده قانونگذار برای اعمال چنین نظارتی، با عنوان قانون نظارت بر رفتار قضات، اهدافی چون تنوع پاسخ های انتظامی، رعایت حریم خصوصی، یکسان سازی آیین های رسیدگی به تخلفات، انتظام دهی به مساله تعلیق انتظامی قضات و ارتقاء شغلی آنان، مدنظر قرار گرفته است. در این نوشتار با بررسی مقررات این قانون، میزان تحقق اهداف مذکور بررسی می شود.   چکیده عربی:تتکفل السلطة القضائیة بتوفیر محاکمات عادلة تضمن للجمیع التنعم بشکل متساوی بمحاکمات مستقلة و حیادیة و سالمة و لائقة و لمس حقیقة وجودها. و لا یمکن نیل هذا الهدف إلا من خلال تطبیق قوانین عادلة و وجود قضات جدیرین بذلک. کما ان الرقابة الصحیحة هی الاخری من مستلزمات ذلک. فی آخر رغبة للمقنن لارساء مثل هذه الرقابة من خلال قانون مراقبة تصرفات القضات، تم أخذ عدة أهداف بنظر الاعتبار منها التنوع فی الردود النظامیة، رعایة الحرم الخاص، توحید اصول البت فی الانتهاکات، تنظیم مسألة التعلیق النظامی للقضات، و ترفیعهم مهنیا. و لقد حاولنا فی هذه السطور دراسة انظمة هذا القانون لمعرفة نسبة تحقق الأهداف المنشودة.

 (رسالة التقریب: نعزی العالم الإسلامی بوفاة العلامة الدکتور الشیخ محمد سید طنطاوی شیخ الأزهر الراحل، سائلین العلی القدیر أن یتغمده برحمته الواسعة، وبهذه المناسبة وتکریماً له وإحیاءً لذکره ننشر ما ورد منه بخصوص التقریب بین المذاهب ووحدة الأمة الإسلامیة).1- شریعة الإسلام ترسخ فی نفوس أتباعها، وحدة العقیدة السلیمة، ونعمة الأخوة الصادقة، وفضیلة التعاون الخالص.یکفی لتأکید وحدة العقیدة السلیمة، قوله تعالی: C إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ B.وقوله سبحانه فی آیة أخری: C وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ B. أی: إن ملة التوحید التی جاء بها الأنبیاء جمیعاً، هی ملتکم ودینکم– أیها الناس– هو دین واحد، فیجب علیکم أن تداوموا علی إخلاص العبادة والطاعة لخالقکم، لتنالوا رضاه ومحبته.

چکیده فارسی:هدف این مقاله طرح مولفه های اساسی روش شناسی علوم اجتماعی در اسلام است. به این منظور، با بهره گیری از روش اسنادی و در قالب مقایسه تطبیقی، دیدگاه های اندیشمندان غرب (کوهن و پوپر) و مسلمان (چودهاری) مقایسه می شود تا بتوان به چگونگی سلسله مراتب معرفتی، بر اساس جهان بینی اسلامی دست یافت. نتایج تحقیق نشان می دهد که جهان بینی اسلامی ماهیتا توحیدی است؛ در حالی که اندیشه غربی مبانی دوگانه انگارانه دارد. انسان در جهان بینی اسلامی، بر اساس دانش الهی (لوح محفوظ) و با تکیه بر دو جنبه از توانایی های خود، یعنی عقلانیت و خلاقیت، جهان اجتماعی را می سازد. نظریه ای در این مسیر «اسلامی» است که جهان بینی آن را بازبینی و تایید کند. بنابراین، نظریه پردازی، در جهان بینی اسلامی، با تکیه بر سطح جهان بینی انجام و واقعیت جامعه اسلامی، بر اساس نظرهای بنیادین در لوح محفوظ، تبیین و اداره می شود. این مطلب بر خلاف منطق اثباتی و دوگانه انگارانه غرب و به ویژه دیدگاه پوپر است که در آن، پارادایم و فلسفه به واقعیت اجتماعی توجه دارند و تغییر در واقعیت به تغییر پارادایم و فلسفه می انجامد. چکیده عربی: الهدف من هذه المقالة هو طرح الاسس المنهجیة لمعرفة العلوم الاجتماعیة فی الاسلام، لذا تم مقارنة آراء علماء الغرب ک «کوهن و بوبر» بآراء علماء الاسلام (آراء جودهاری)، استعانة بالطریقة الاسنادیة فی قالب المقایسة التطبیقیة، للتمکن من الوصول الی مراتب المعرفة علی اساس الرؤیة الاسلامیة، و کان حاصل البحث أن ماهیة الرؤیة الاسلامیة توحیدیة، علی خلاف الفکر الغربی المبتنی علی الازدواجیة. فالانسان فی الرؤیة الاسلامیة یصنع عالمه علی اساس العلم الالهی (اللوح المحفوظ) من جهة، و استنادا علی قدراته العقلیة و الابتکاریة من جهة اخری، و انما تکون النظریة فی هذا السیاق «اسلامیة» اذا تطابقت مع اسس العقیدة التوحیدیة. و علی هذا الاساس یعتمد التنظیر فی الرؤیة الاسلامیة علی مستوی العقیدة التوحیدیة. و حقیقة المجتمع الاسلامی تتبین و تدار علی اساس المعتقدات المبینة فی اللوح المحفوظ. و هذه المسئلة هی علی خلاف المنطق الاثباتی و الازدواجی الغربی خاصة رؤیة بوبر. ففی رؤیة بوبر العقیدة و الفلسفة تتبع الواقع الاجتماعیة ففی الحقیقة ان تغییر الواقع الاجتماعی یؤدی الی التغییر فی العقیدة و الفلسفة.

چکیده فارسی:آیات جهاد از مسائل بحث برانگیزی است که به ویژه در سده اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. آیات جهاد را می توان به آیات مطلق، مقید و صلح و احسان تقسیم کرد. در سده اخیر برخی از محققان معاصر به تبع مفسران سلف، آیات مطلق را کانون توجه خود قرار داده و در مورد سایر آیات، اقوالی چون نسخ را پذیرا شده و در نتیجه «جهاد برای محو کفر و تغییر عقیده» را لازم شمرده اند. در عصر حاضر، جهاد برای تحمیل عقیده، جای خود را به دیدگاه هایی چون «جهاد برای رفع مانع و آزادی دعوت» و «جهاد دفاعی صرف» داده و بر اساس رویکرد به آیات مقید و آیات صلح و احسان، مفاهیمی چون صلح و همزیستی با کفار بر مبنای اشتراک در انسانیت، پررنگ تر گردیده است. نقطه اشتراک این دو دیدگاه، عدم اجبار بر عقیده است. توجه به مجموعه آیات مرتبط با جهاد بیانگر آن است که دیدگاه «جهاد برای رفع مانع و آزادی دعوت»، قابل دفاع بوده و دو دیدگاه دیگر قابل نقد است. چکیده عربی:آیات الجهاد من المور المثیرة للجدل، ولفتت فی القرن الاخیر علی وجه الخصوص انظار الباحثین. یمکن تقسیم آیات الجهاد الی آیات مطلقة، ومقیدة وآیات صلح واحسان. فی القرن الأخیر رکّز بعض الباحثین المعاصرین ـ جریاً وراء مفسری السلف ـ علی الآیات المطلقة، واما بالنسبة الی سائر الآیات، فقد أقرّوا ما قیل بشأنها من أقوال کالنسخ مثلاً. وبالنتیجة قالوا بضروة «الجهاد من أجل إزالة الکفر وتغییر العقیدة». فی العصر الحاضر، فقد الجهاد لفرض العقیدة، مکانته لصالح رؤی مثل «الجهاد من أجل رفع الموانع وحریة الدعوة» و«الجهاد الدفاعی الصرف»، وانطلاقاً من مقاربة الآیات المقیدة وآیات الصلح والإحسان، لإبراز وتضخیم مفاهیم مثل السلم والتعایش مع الکفار وفق مبادئ المشترکات الإنسانیة، القاسم المشترک بین هذین الرأیین عدم الإجبار علی العقیدة. یفهم من خلال النظرة الکلیة الی مجموعة الآیات المتعلقة بالجهاد أن الرأی القائل بـ « الجهاد من أجل رفع الموانع وحریة الدعوة»، یمکن الدفاع عنه، ولکن الرأیین الآخرین لا یصمدان أمام النقد.